خواب آشفته نفت (از کودتای 28 مرداد تا سقوط زاهدی)

از شناخت نفت در ایران قرن‌ها می‌گذرد. مردم ایران از دیرباز نفت را می‌شناختند، در اطراف و کنار برخی مناطق این سرزمین، چشمه‌های سیاه آن را جاری می‌دیدند و هرچند به صورت محدود و ابتدایی، از آن استفاده‌هایی می‌بردند. بهمن ماه 1286 بود که سرانجام تلاش‌های بسیارِ بیگانگان پس از عقد قرارداد دارسی، به نتیجه رسید و اولین میدان نفتی ایران به اجنبی رخ نشان داد. نخستین میدان نفتی ایران یا همان اولین میدان نفتی خاورمیانه پیدا شد و از آن پس فواره‌های تغییر همراه با فوران نفت، بر سرنوشت ایران فرود آمد. اکتشاف این میدان نفتی به دست خارجی بود، اما به هر روی سرنوشت مناسبات اقتصادی ایران و بیش و پیش از آن مناسبات سیاست خارجی ایران و تعامل این کشور با جهان صنعتی به‌ویژه انگلستان از بهمن ماه 1286 دیگرگونه شد. از آن تاریخ تا امروز، تاریخ ایران، گذشته، حال و سرنوشتِ آینده این سرزمین به ماجراهای این ماده سیاه گره خورد؛ ماده سیاهی که قرن‌ها در دل زمین خفته بود و وقتی سرانجام با دست‌های بیگانه از خواب بیدار شد، مردم ایران که صاحبان اصلی‌اش بودند، هنوز کاملا از خواب بیدار نشده بودند و شاید حتی در خواب هم نمی‌دیدند که سال‌ها بعد این نفت درهای ثروت را به روی‌شان باز می‌کند و روزی حیات و ممات کشورشان به ماده سیاهی بسته می‌شود که پیشینیان‌شان آن را شوم می‌پنداشتند.